Wie kende de Familie Hessing ?

[Marcel]

Zijn er hier mensen die de familie Hessing hebben gekend ? Vader, moeder, 4 dochters (Loes, Vera, Pop en Els) en 1 zoon (Ed) Op de site van Doni Weidema staan de kinderen op een van de groepfoto's. met verwachtingvolle groet Marcel

[Marcel]

Dhr Hessing heeft de elektriciteitscentrale in Manokwari opgezet vanaf 1934/35, dat is al lang geleden, dus zullen er op dit Forum niet veel mensen zijn die zich iets kunnen herinneren. Maar, vraag het aub eens na aan nog in leven zijnde ouders, ooms en tantes ?! Wellicht dat ZIJ wat te vertellen hebben... Vriendelijk groet Marcel

[Roy Kneefel]

Hallo Marcel, Mijn moeder kent Loes Hessing uit het Manokwari , jaren 30 v/dvorige eeuw. Zij zaten daar samen op de Europeesche Lager School. In 2003 gaf Ruud Hessing, een neef van hun die hier in Huizen (N-H) woont haar adres in New Zealand aan mijn moeder. De schoolfoto uit 1937 is toen naar tante Loes gestuurd. Ze herkende vele kinderen nog. Tante Loes is nu slecht ter been. Ze heeft ons in dec. 2003 een Compact cassette gestuurd met daarop de belevenissen v/d fam. Hessing in W.O. 2 en de jaren daarna. Na de oorlog hebben ze nog een tijdje in Rendani , Manokwari gewoond. Ze is nog steeds op zoek naar een boek , geschreven door M.Kokkelink. Titel : "Wij vochten in het bos". Het is het verslag over de guerillastrijd in het achterland van Manokwari, 1942-1944. We hebben hier thuis 2 exemplaren van dit boek. Nu nog een manier vinden om een van de boeken richting NZ te sturen, of om aan iemand die daar heen gaat mee te geven. Vriendelijke groeten, Roy Kneefel.

[Marcel]

Mijn opa heeft de nodige tegenwerking gehad in het opzetten van zijn elektriciteitsbedrijf waarvoor hij een 40-jarige concessie had ! Tegenwerking zowel voor als na de oorlog. . . Uiteraard is hier in familiekring wel het nodige van bekend maar aan de andere kant heeft opa natuurlijk zijn zaken niet direct met zijn kinderen besproken. Veel is dan ook uit schriftelijk materiaal gebleken. Een zo'n voorbeeld is te vinden in een boek wat ik laatst onder ogen kreeg. Het gaat om "Memories van overgave van de afdeling Noord Nieuw-Guinea", no 2 Series A - no.1 edited by J Miedema en W A L Stokhof. Daar wordt door de assistent-resident K.TH. Beets in zijn Memorie van Overgave van 1938 het volgende op blz 111 geschreven:

i Electriciteitsvoorziening Manokwari Ook op de lijdensgeschiedenis van de electriciteitsvoorziening van Manokwari dient de aandacht te worden gevestigd en wordt terzake verwezen naar de memorie van controleur Kuiper en naar mijn brief van 5 november 1937 no. 3375/36/AR. Bij gouvernementsbesluit van 23 januari 1933 no. 32 werd aan den heer Hessing, kolonist te Manokwari vergunning verleend tot den aanleg en gebruik van leidingen voor het aanbrengen en verdeelen van electrischen arbeid ter hoofdplaats Manokwari. De algemeene tarieven, door den heer Hessing ingediend, werden goedgekeurd bij residentiebesluit van 4 november 1935 no. V.W.5/1/16. De termijn binnen welke concessionaris de storkstroomleidingen zal moeten hebben aangelegd en in gebruik gesteld, werd steeds verlengd, laatstelijk bij besluit van de gouverneur-generaal van 5 october 1937 no. 23 tot ultimo december 1937. Aangezien de heer Hessing voortdurend met tegenslagen te kampen heeft gehad, kon nog niet eerder tot de aanleg en ingebruikstelling worden overgegaan. Eindelijk zou hij daartoe overgaan en was door hem voor de zekerheidsstelling van het bedrijf uit de overtollige landschapsgoederen te Merauke een tweede motor gekocht volgens Ica prijs en reeds betaald en had hij de vracht voor het transport naar Manokwari per K.P.M.-stoomer eveneens reeds voldaan, doch de motor kwam maar niet en kon hij niet in bedrijf gaan. Tenslotte is de heer Hessing, daartoe gedwongen, daar de termijn van in bedrijfsstelling op 31 december verliep op 1 januari 1938 voorlopig met 1 motor in bedrijf gegaan, in afwachting van de 2e motor die met iedere K.P.M.-boot verwacht kon worden. Tot op heden is die motor nog niet aangekomen en wordt ondanks herhaalde telegrammen van den heer Hessing de reden van niet verzending niet opgegeven en niet vermeld wanneer de motor verwacht kan worden, zodat bij de komst van elke K.P.M.-boot met spanning wordt uitgezien of de motor aan boord is, doch tot dusverre bleek dit een teleurstelling te zijn. Een groot aantal woningen zijn op het electrische lichtnet aangesloten en zijn de aansluitingen der landswoningen in huurkoop aangelegd. In verband met het gemis der 2e motor heeft de electrische verlichting alleen tot 12 uur 's nachts plaats, waarna de motor wordt stopgezet. De electrische verlichting voldoet in een groote behoefte en tot dusverre hebben zeer weinig storingen plaats gehad. De bemiddeling van den resident is thans opnieuw ingeroepen voor spoedige verzending van de motor. Aangezien reeds eind december 1937 en begin april jl. weer door den resident telegrafisch gevraagd is of de motor te Manokwari is aangekomen wordt verondersteld dat deze motor binnenkort verwacht kan worden en zal hoop ik aan deze lijdensgeschiedenis een einde komen.

@ Roy Tante Loes is "still going strong" ook al is zij in de 80 !! Mijn moeder heeft nog regelmatig telefonisch kontakt met haar. Vriendelijke groet Marcel

[Marcel]

Het bovenstaande is overgenomen uit het boek van J Miedema en W A L Stokhof, waarin van 5 vertrekkende ass. res. gedeelten uit hun memories van overgave zijn opgetekend. Hieronder is letterlijk overgenomen wat en hoe e.e.a. door Beets is opgeschreven in zijn memorie van overgave! Uit de "Memorie van overgave Noord Nieuw-Guinea," Manokwari, 1938 Aftredend assistent-resident K.Th. Beets

Tijdens een bespreking, in juli 1937 te Manokwari gehouden over de electriciteitsconcessie van de Heer A.A.J. Hessing ter plaatse, opperde de chef van het 3e Telegraaf- en Telefoondistrict te Makassar, Ir. Keller, het denkbeeld de houtzagerij aan te sluiten op een electrische centrale. Dit brengt ons op het hoogst onverkwikkelijke chapiter van: De Electriciteitsvoorziening van Manowari, welk onderwerp wel niets met de Landschapskas te maken heeft maar, aangezien het een groot lokaal belang betreft, op deze plaats behandeld moge worden. Bij Gouvernementsbesluit van 23 januari 1933 no. 32 werd aan de Heer A.A.J. Hessing, kolonist te Manokwari, vergunning verleend tot de aanleg en het gebruik van leidingen voor het overbrengen en verdelen van electrische arbeid ter onderafdelingshoofdplaats Manokwari. De algemene tarieven, door de Heer Hessing ingediend werden bij Residentsbesluit van 4 november 1935 no. VW 5/1/16 goedgekeurd. De termijn binnen welke concessionaris de sterkstroomleidingen moet hebben aangelegd en in gebruik gesteld, werd herhaaldelijk verlengd, laatstelijk bij besluit van de Gouverneur-Generaal van 5 actober 1937 no. 23 tot einde december 1937. Hessing heeft een tweedehands motor en dynamo opgesteld, is echter geen kapitaalkrachtig man en heeft jarenlang geworsteld om de nog ontbrekende onderdelen voor zijn installatie te verkrijgen, hetgeen hem eindelijk gelukt is. Groot was de vreugde te Manokwari toen eindelijk proefgedraaid werd tot volle tevredenheid ook van de technische installaties en de kotta zich in lichtglans baadde. Terecht eisten het Gouvernement (voor de aansluitingen van Landswoningen), het Landschap (voor haar woningen), de militairen (voor de aansluiting van het kampement en de militaire woningen) en de Onderafdelingskas (voor de straatverlichting) echter zekerheidsstelling tegen stagnaties door de opstelling van een tweede (reserve-) motor. De pogingen van de Heer Hessing om zulk een motor en benodigd kapitaal te verkrijgen zullen wij niet alle memoreren. Na vele vruchteloze pogingen gelukte het hem eindelijk zijn familie er toe te krijgen hem de nodige fondsen ter hand te stellen, waardoor de woningen te Manokwari van electrische geleidingen konden worden voorzien en hij van het Hoofd van de Ica een reservemotor kon kopen en betalen, een motor die te Merauke stond en voorkwam op de lijst van overtollige landgoederen. Te zelfder tijd had te Manokwari de bovenvermelde conferentie plaats, waarbij ir. Keller tot meerdere zekerheidsstelling het voorstel deed een gemengd bedrijf te stichten, waarin Hessing zijn installaties, zijn concessie en goodwill zou inbrenegn en het Landschap het kapitaal zou verschaffen voor de tweede motor, electromotoren voor de zagerij, die op de centrale zou worden aangesloten, enz. Hessing zou dan zetbaas worden in dit gemengd bedrijf, dat op deze wijze onder controle van overheidsinstanties zou komen; de winstverdeling zou geschieden naar rato van de kapitaalsinbreng. Ook het radiostation zou op de centrale worden aangesloten. Het plan zag er op het eerste gezicht aanlokkelijk uit, nadere bestudering leverde echter alras het resultaat op, dat ingezien werd, dat een enorme kapitaalsinvestatie zou moeten plaatsvinden, wegens de noodzakelijke aanschaffingen van generatoren, schakelkastenbatterijen van kabels, uitbreiding van het gebouw, aanschaffing van een nog grotere motor enz. Nadat dit uitvoerig aan de Resident geseind was en medegedeeld dat Hessing van het plan afzag, begon in Manokwari de onaangename situatie te ontstaan, dat Hessing als maar op zijn telegrsfisch gekochte en betaalde Merauke-motor (waarvoor hij ook de vracht voor het transport naar Manokwari telegrafisch aan de K.P.M. voldaan had) maar niet kreeg en derhalve maar niet in bedrijf kon gaan. Als een bom kwam daarop te Manokwari de mededeling binnen, dat ir. Keller de levering van de Merauke-motoren verhinderd had en zou trachten de te Manokwari aanwezige motoren van het radiostation te leveren. Hier komt de aap uit de mouw. Ui de betrekkelijke brief blijkt wel duidelijk - al staat het er niet met zoveel woorden in te lezen - dat het ir. Keller slechts te doen was het radiostation van goedkope electrische stroom te voorzien en de exploitatiekosten daarvan te drukken. Men kan zich de verontwaardiging voorstellen, die op het B.B. kantoor ontstond toen een en ander duidelijk werd. Ir. Keller heeft geheel uit het oog verloren en aan de belangen van zijn radiostation opgeofferd de belangen van de Heer Hessing enerzijds en die van Manokwari anderzijds. De Heer Hessing heeft ten koste van ontzaggelijke opofferingen zijn bedrijf bedrijfsklaar gemaakt. Landschap en Gouvernement hebben 100% zekerheidsstelling geeist door de plaatsing van een tweede motor te vergen, aleer tot aansluiting van Landschaps- en Gouvernementenobjecten kon worden overgegaan. Hessing heeft zich verbonden die zekerheidsstelling waar te maken. Hij heeft zijn familie kunnen interesseren voor zijn bedrijf en deze heeft hem de nodige fondsen verschaft voor aankoop en transport van een tweede motor. Hij heeft een zeer groot gedeelte van de woningen reeds van electrische leidingen voorzien en dit alles gefinancierd. De Ica-sluitbrief voor de aankoop van Merauke-motoren is in zijn bezit. Hij heeft ervoor betaald wat er voor gevraagd was. Hij heeft de transportkosten betaald. De motoren zijn wettelijk zijn eigendom. Ir. Keller heeft de levering verhinderd en Hessing op ernstige wijze daarmede gedupeerd en hem in de ogen van zijn familie tot een onbetrouwbaar persoon gemaakt. Hij kan thans niet wel met zijn ene motor in bedrijf gaan, zoals zijn plan was en na aankomst van de K.P.M. van 2 november, die naar hij verwachtte de motoren zou meebrengen. Hierdoor is deze "kleine man" weer financieel zwaar getroffen. De handelwijze van Ir. Keller is dan ook niets meer of minder dan een onrechtmatige daad. Een tegen hem ingestelde vordering van de nadelen voortvloeiende uit de niet-leverantie van de motoren zou dan ook onzes inziens ongetwijfeld worden toegewezen. Tot het instellen van zulk een vordering is de Heer Hessing echter niet in staat. In de tweede plaats heeft ir. Keller door zijn handelwijze de ingezetenen van Manokwari gedupeerd, die thans wederom - voor hoelang? - verstoken blijven van electrisch licht. Daarover heerst ernstige ontstemming ter stede. Men zoekt de schuld bij de Heer Hessing, die er onschuldig aan is, doch die de gevolgen ervan ondervindt. De argumenten waarmede ir. Keller het gemengde bedrijf verdedigde zijn geen van allen steekhoudend: De concessie-akte zou niet voldoende waarborgen bieden voor de juiste uitoefening van het bedrijf. Art. 14.7 verklaart evenwel dat het Hoofd van Plaatselijk Bestuur bevoegd toezicht te doen uitoefenen! Daar Hessing niet kapitaalkrachtig is, zou een tegen hem ingediende eis nutteloos zijn. Hessing bezit evenwel toch zijn bedrijf, waarop in het alleruiterste geval beslaglegging mogelijk is! Hessing zou niet op de hoogte zijn van een dergelijk bedrijf. Dan is het toch merkwaardig, dat hij - naar ir. Keller ons mededeelde - de fabriek behoorlijk in elkaar heeft gezet en dat de Gewestelijke Geniechef van Amboina - naar de Plaatselijk Militair Commandant mij mededeelde - na hem aan de tand te hebben gevoeld, verklaarde, dat Hessing er behoorlijk wat van af weet! Voorts is de facto aan Hessing de concessie verleend en heeft hij zich grote opofferingen getroost. Het minste is dan toch wel dat men hem een fair chance geve om zijn capaciteiten te tonen. Dat hij dat niet als zetbaas in een gemengd bedrijf wenst te doen is zijn goed recht. Verder zouden verrassingen in de bedrijfsvoering gevreesd worden, nl door 1. aantrekking van vreemd kapitaal en 2. overdoen van de concessie aan derden. Wat het eerste punt betreft, Hessing deelde ons persoonlijk mede gaarne bereid te zijn zich schriftelijk in de geeiste vorm te verbinden hiertoe nimmer te zullen overgaan op poene van verlies van de concessie. Wat het tweede punt betreft: Staatsblad 1917 no.44 bepaalt, dat een overeenkomstig de betrekkelijke bepalingen verleende vergunning niet aan anderen mag worden overgedragen dan met toestemming van de Gouverneur-Generaal. Daardoor zullen verrassingen o.i. toch wel uitgesloten zijn. Ir. Keller zal toch wel op de hoogte zijn van de bepalingen of is hij misschien van mening dat wij dat niet zijn? Voorts oefent de Heer Keller kritiek uit op de door ons geproduceerde cijfers nopens de nodige kapitaalsinvestatie bij aansluiting van de zagerij op de electrische centrale, maakt de - volkomen uit de lucht gegrepen - bewering, sat de zagerij meestal stil ligt door gebrek aan hout, bekritiseert daarom de aanschaffing van het tweede stel machines (die n.b. gratis verkregen zijn!) en schuift de bedrijfsleider van de zagerij in de schoenen, dat het blijkbaar diens wens zou zijn een zo groot mogelijk bedrijf onder zijn hoede te hebben. De bedrijfsleider is echter helemaal niet gebrand op electrificaties en, wat nog sterker is, deze electrificatie is door ir. Keller n.b. zelf gesuggereerd! Dit laatste onzes inziens ook weer niets anders dan met de bedoeling het daartoe te leiden dat er dagstroom geleverd wordt, waardoor de aansluiting van de radio mogelijk wordt. Uit dit alles blijkt wel zonneklaar dat de kritiek van ir. Keller kant nog wal raakt en wat zijn eigenlijke bedoelingen zijn geweest. Het heeft weer een hoogst betreurenswaardige stagnatie gegeven in de totstandkoming van de electrificatie van Manokwari. De Resident werd zowel schriftelijk als telegrafisch verzocht om bemiddeling bij het Hoofd van de Ica om de Merauke-motoren alsnog snelstens te leveren. Doch het zal nu nog wel weer enige tijd duren, voordat de electrificatie een feit zal zijn.